Etiketler
Aristoteles, Aristotelesçilik, Öğretici, Batı Felsefesi, Bağıntı, Bölümlemeci, Belirlenmişlik, Biçimsel, Biçimsel Neden, bilgi, Bilgi Türleri, Bireşimci, Biyoloji, Düşünür, Dizgeci, Dizgeci Filozof, Doğa Bilimleri, Edilginlik, Ereksel, Ereksel Neden, Estetik, Etik, Etkin, Etkin Neden, Etkinlik, felsefe, Felsefi akım, filozof, Fizik, Görelik, Hükümet, içlemsellik, Kanıtlama, kaplamsallık, Kuramsal, Maddesel, Maddesel Neden, Mantık, Mantık Yasaları, Müzik, metafizik, Nicelik, Nitelik, Platon, Politika, Retorik, Sav, Tanıtlama, Tasım, Töz, Tümdengelim, Tümellendirme, Tümevarım, Tiyatro, Us Yürüyme, Uslamlama, Uzam, Yer, Yunan Felsefesi, Zaman, Zooloji, Şiir, İlişki, İlk Çağ Felsefesi
ADI | ARİSTOTELES |
DOĞUMU | STAGİRA – M.Ö. 384 |
ÖLÜMÜ | HALKİS – M.Ö. 322 |
ÇAĞI | ANTİK ÇAĞ FELSEFESİ |
BÖLGESİ | BATI FELSEFESİ |
OKULU | PERİ PATHOS (ARİSTOTELESÇİLİK) |
ÖNEMLİ FİKİRLERİ | MANTIK |
İLGİ ALANLARI | FİZİK, METAFİZİK, ŞİİR, TİYATRO, MÜZİK, ETİKRETORİK, POLİTİKA, HÜKÜMET, BİYOLOJİ, ZOOLOJİ |
Merhaba, sevgili düşün dostları..!
İçerik ve işlevsellik açısından bloğumuzu tanıtmaya yönelik olarak yazdığımız ilk yazımızda; düşünceleri ile felsefe bilimine katkıda bulunan filozoflardan ve bunların geliştirdiği felsefi akımlardan da bahsedeceğimizi vaat etmiştik hatırlar sanız..?! İşte bu vaadimizi yerine getirebilmiş olmak adına, İlkçağ’da Yunan Felsefesi’ne hizmet etmiş değerli bir şahsiyetten (Aristoteles’den) söz edeceğiz bugün.
M.Ö. 384-322 yılları arasında yaşamış olan Aristoteles; “İlkçağ Yunan felsefesinin hocası Platon ile birlikte en büyük iki dizgeci filozofundan birisi”dir. “Felsefeye olan katkılarıyla, çoğu filozof ve felsefe tarihçisinin gözünde bütün zamanların en önemli birkaç filozofundan biri”dir ya da..! “İçinde bilgi ve bilme etkinliğinin geçtiği hemen her alana öyle ya da böyle büyük ölçekli etkilerde bulunmuş Eski Yunan filozofu”; “Batı Felsefesi tarihinin gelmiş geçmiş en “öğretici”, en “bölümlemeci”, en “bireşimci” ve en büyük “dizgeci” düşünürü” olarak da tanımlayabiliriz onu..!
Değerli arkadaşlar! Aristoteles; bir yandan deneysel gözlemlere dayanırken, öbür yandan mantık yasaları doğrultusunda yürünerek doğal dünyanın araştırılmasını savunan yöntemiyle, pek çok bakımdan yalnızca felsefenin değil, çağdaş dünyada halen yürürlükte olan çoğu bilgi dalı ve araştırma alanının da ilk temellerini atmıştır..! Nitekim değişik bilgi türlerine yönelik çeşitli araştırma izlencelerinin yapılandırılması bağlamında, hem tek tek bütün bilgi dalları için uygun yöntemler ile işleyişleri belirlenmiş olmasıyla… hem de, olanaklı bütün bilgi türleri ile bunların hangi bilimlerce nasıl sorgulanacaklarına yönelik vermiş olduğu geniş çözümlemelerle Batı düşüncesi üzerinde silinmesi 0(sıfır) ihtimal dahilinde olan derin izler bırakmıştır..! Yine bu bağlamda genel araştırma tasarımımızın oluşumuna yönelik yaptığı son derece önemli katkılarla doğa bilimlerinden-metafiziğe, siyasetten-etiğe ve… mantıktan-estetiğe dek düşüncenin işletildiği bütün etkinlik alanlarının gelişimi üzerinde belirleyici rol oynamıştır. Özellikle insan düşüncesinin bilgi yolunda en iyi nasıl işleneceğini kesinleştirmek amacıyla, oldukça geniş bir yelpazede sunduğu çözümlemeler arasından, “kanıtlama ile tanıtlama ölçünleri”, “tümevarımlı ile tümdengelimli düşünme yöntemleri”, “doğru düşünme kuralları”, “geçerli uslamlama biçimleri”, “doğru soru sorma yolları”, “olanaklı usyürütme biçimleri”, “yanıtlı uslamlama biçimleri”, “savların en iyi nasıl temellendirilip nasıl çürütülecekleri” gibi konular bunlardan yalnızca birkaçını oluşturmaktadır.
Bu çözümlemeleriyle o, matematiğin kullandığı yöntemlerin doğanın bilgisine ulaşmak için kullanılan yöntemlerden farklarının neler olduğunu; buna karşı doğa bilimlerindeki kanıt toplama yollarının ahlaksal ya da, siyasal soruşturmalardan hangi bakımlardan ayrı olduğunu tek tek en ince ayrıntısına varıncaya kadar tanıtlayarak bütün felsefe tarihinde 19. yüzyıla gelinceye kadar (İçlemselliği ve Kaplamsallığı) açısından bir eşi daha olmayan, en bütünlüklü, en yetkin bilimler bölümlemesini sunmuştur..!
Aristoteles;
- Felsefesinin hemen her bölümünde, doğanın hiçbir aracıya konu olmaksızın doğrudan gözlemlenmesinin ne denli önemli olduğunu vurgulayarak, kuramsal düşüncelerin ancak olgulardan sonra gelmesi gerektiğinin altını özellikle çizmiştir..!
- Felsefeyi, bütün bilgilerin temelini oluşturan kendinden açık, değişmeden kalan, mantıksal bakımdan tersinin düşünülemeyeceği, “ilk ilkeler”in araştırılması olarak tanımlamıştır..!
- Mantığın, düşünülebilinecek her türden araştırmanın zorunlu aracı olduğunu, bütün mantıksal düşüncelerin ise “tasım”lar yoluyla temellendirilmesi gerektiğini savunmuştur..!
- Kilit değerde önemi bulunan bir kavram olarak “kategori” (ulam) kavramını felsefe dili ile düşüncesine yerleştirerek, gerçekliğin bir takım temel varlık kategorileri doğrultusunda bölünebilir olduğunu düşünmüş. Buna bağlı olarak da birbirinden ayrı 10 temel varlık kategorisi belirlemiştir..! (Töz, Nitelik, Nicelik, İlişki/Bağıntı/Görelik, Yer/Uzam, Zaman, Belirlenmişlik, Etkinlik, Edilginlik, Konum/Durum)
- Bir şeyin bilgisine ulaşma isteğinin “bölümlenebilirlik” ile “betimlenebilirlik” ön-koşullarına ek olarak, o şeyin “Niçin?” öyle olduğu sorusuna yanıt olarak verilelecek “nedensellik” açıklamasını da her durumda zorunlu kıldığı saptamasında bulunarak; dört ayrı açıklama ilkesi (ya da, nedeni) temellendirmiştir..! (Dört Neden Öğretisi ismiyle şekillendirdiği bu yapıda; 1-Maddesel Neden: şeylerin tözünün ya da, nesnelerin oluştuğu madde, 2-Biçimsel Neden: Şeyin dış görünümü ya da, tasarımı, 3-Etkin Neden: Şeyin yapıcısı ya da, oluşturucusu, 4-Ereksel Neden: Şeyin dünyadaki varoluş amacı ya da, varolmakla dünyada gerçekleştirdiği işlev… öğelerinden oluşur..!)
Sevgili, dostlarım… Düşün Bilim literatüründeki yeri ve önemi böylesine büyük bir şahsiyetin Düşün Bilime katkıları bu kadarla sınırlı değil elbette. Bunu hepimiz biliyoruz..! O kadar çok ki; “say say bitmez” desek yeridir. O yüzden ben burada diğer bilgi alanları ile ilgilerini göz önüne alarak, kendi konumuz olan “İÇLEMSELLİK-KAPLAMSALLIK” kavramına dahil edebileceklerimizi aldım sadece…
Son olarak liste halinde eserlerini de yayınlayıp “ARİSTOTELES” bahsimizi -şimdilik- noktalamak istiyorum..!
Yapıtlarının listesi
Mantık
- ORGANON :
- Yüklemler
- Yorum Üzerine
- Birinci Çözümlemeler
- İkinci Çözümlemeler
- Yerlemler
- Sofistiklerin çoğalması sonu çürükler
DOĞA YAZILARI
- Kosmos Üzerine
- Fizik
- Gökyüzü Üzerine
- Gök Cisimleri Üzerine
- Can Üzerine
- Kısa Doğa Yazıları
- Duyular Üzerine
- Anı ve Anımsama Üzerine
- Uyku ve Uyanma Üzerine
- Rüyalar Üzerine
- Uykuda Kehanet Üzerine
- Uzun ve Kısayaşamlılık Üzerine
- Gençlik ve İleri Yaş Üzerine
- Soluma Üzerine
- Nefes Üzerine
- Hayvanların Tarihi Üzerine
- Hayvanların Kısımları Üzerine
- Hayvanların Hareketi Üzerine
- Hayvanların Gelişimi Üzerine
- Hayvanların Oluşumu Üzerine
- İkincil Yazılar
- Renkler Üzerine
- Duyulan Şeyler
- Fizyognomikler
- Bitkiler Üzerine
- Duyulduk Harikulâde Şeyler
- Mekanik
- Görünmez Çizgiler Üzerine
- Rüzgârların Yerleri ve Adları
- Melissos, Ksenofanes ve Gorgias Üzerine
- Sorunlar
- Doğa Cetveli
FİZİK SONRASI-VARLIK BİLİM
- Doğa Yazılarından Sonra Gelenler
ESTETİK VE POLİTİKA ÜZERİNE
- Ekonomikler
- Magna Moralia
- Nicomakos’a Etik
- Atinalıların Yasası
- Eudemos’a Etik
- Erdemler ve Erdemsizlikler Üzerine
- Politika
- Estetik
- İskender’e Retorik
- Retorik
- Poetika
KAYNAK:
1- İNTERNET
2- FELSEFE SÖZLÜĞÜ (GORDON MARSHAL)